Urlop w gospodarstwie w Gröden: Bënunì te Gherdëina

Urlop w gospodarstwie w Gröden przebiega całkowicie pod znakiem Dolomitów, języka ladyńskiego i tradycyjnych specjałów.

Dolina Grödner leży w samym sercu Dolomitów pomiędzy szczytami Geisler, masywem Puez, Sellastock, masywem Langkofelmassiv a halą Seise. Osobliwością doliny jest panujący tu język ladyński. Do tej mniejszości językowej należy zaledwie 30.000 osób, z których większość to mieszkańcy Gröden. Ten liczący dwa tysiące lat język retroromański o celtyckich i łacińskich korzeniach brzmi dzisiaj jak mieszanka łaciny, włoskiego i niemieckiego – „Bënunì te Gherdëina“ znaczy „Witamy w dolinie Grödner!“

Urlop w gospodarstwie w Gröden: trójjęzyczny rejon
Kto zarezerwował kwaterę urlopową w Gröden, nie musi się obawiać trudności z porozumiewaniem, Ladyńczycy są bowiem prawdziwymi artystami językowymi. W szkole uczą się niemieckiego i włoskiego, a zajęcia z niektórych przedmiotów odbywają się po ladyńsku i w rezultacie większość osób sprawnie posługuje się wszystkimi trzema językami. Jednak ich język ojczysty – ladyński - często wysuwa się na pierwsze miejsce i jest obecny na każdym kroku: gospodarstwa, ulice, góry i doliny często noszą stare ladyńskie nazwy.

Wyrzeźbione w drewnie
Jednak Gröden słynie nie tylko ze swojej pięknej mowy. Również sztuka snycerska, góry i jedzenie wywierają wrażenie na gościach. Zwłaszcza snycerstwo ma tutaj szczególnie długą tradycję, sięgającą siedemnastego wieku. Podobnie jak w innych porośniętych bujnymi lasami okolicach, również tutaj Ladyńczycy w chłodne zimowe miesiące zajmują się rzeźbieniem figur z drewna. Stopniowo ten sposób spędzania wolnego czasu przekształcił się w prawdziwe rzemiosło artystyczne, a zatem i dziedzinę sztuki: obecnie w trzech najważniejszych miejscowościach doliny: St. Ulrich, St. Christina i Wolkenstein wielu artystów żyje ze sztuki snycerskiej. W muzeum Grödner w St. Ulrich można zobaczyć bogate zbiory sztuki snycerskiej z okresu od XVII do XX wieku. Ponadto wystawione są tam stare drewniane zabawki z Gröden, skamieniałości i minerały z Dolomitów, znaleziska archeologiczne z doliny oraz dzieła malarza z Gröden Josefa Morodera Lusenberga. Również przedmioty użytku osobistego reżysera filmowego z Gröden Luisa Trenkera, choć nie aż tak stare, stanowią dla zwiedzających muzeum Grödner niebywałą atrakcję. Osoby zainteresowane sztuką sakralną mogą w tutejszych kościołach i kaplicach podziwiać drewniane rzeźby wykonane przez artystów z Gröden. Szczególnie warto polecić kościół św. Jakuba w St. Ulrich. Natomiast w St. Christina znajduje się największa na świecie szopka bożonarodzeniowa, naturalnie również wyrzeźbiona w drewnie.

Ciasta gryczane i tirtlan
Na urlopie w gospodarstwie w Gröden nie może też zabraknąć smaków miejscowej kuchni. Oczywiście tutaj również są burgery, frytki i skrzydełka z kurczaka, ale w żadnej karcie nie brakuje lokalnych specjałów w nieoczekiwanych, nowych interpretacjach. Ponieważ klimat Dolomitów pozwalał na uprawę tylko takich roślin, które nie wymagają wielkiego gorąca i którym nie przeszkadzają znaczne wahania temperatur, sadzono tu przede wszystkim zboża: jęczmień, pszenicę, żyto i owies, a także rośliny strączkowe i warzywa. Tradycyjna jest tu zwłaszcza uprawa gryki, w Południowym Tyrolu nazywanej Schworzplent, z której przygotowuje się wyjątkowo pyszne ciasta. Na stół trafiają tu przede wszystkim knedle, kopytka, „Tirtlan“ – okrągłe kieszonki z ciasta z nadzieniem ze szpinaku, twarogu, kapusty kiszonej lub maku – gulasz i „Greastl“, dobrze przyprawiona mieszanka pieczonych ziemniaków i mięsa. Osobom zachwyconym kuchnią Południowego Tyrolu i Gröden miejscowe gospodynie oferują od czerwca do listopada kursy gotowania.

Góry i górskie atrakcje
Mimo że kwatery urlopowe w Gröden są niezwykle przytulne, to należy jednak przynajmniej kilka dni urlopu wykorzystać na poznanie okolicznych gór. Kto potrafi się dobrze posługiwać linami i hakami, tuż obok na Sellastock czy w masywie Langkofel znajdzie prawdziwe eldorado wspinaczkowe. Jednak nie wszyscy preferują pionowe ściany i skaliste tereny. Dla nich też znajdzie się sporo ciekawych możliwości w postaci wielu dobrze oznakowanych szlaków wędrówkowych i spacerowych. Rodzinom szczególnie warto polecić szlak prowadzący starą trasą kolei Gröden, zbudowanej w 1915 roku przez rosyjskich jeńców i aż do roku 1960 służącej jako niezawodne połączenie pomiędzy Klausen a Wolkenstein. Nie można też pominąć spaceru do ruin zamku Wolkenstein. Zimą dolina jest jednym z najważniejszych i najbardziej wyróżniających się miejsc na urlopy narciarskie w Alpach: zbocza pod szczytami Dolomitów oferują nowoczesne wyciągi i 200 kilometrów połączonych ze sobą tras narciarskich umożliwiających przejazd słynną karuzelą narciarską w Sellaronda albo okrążenie całego masywu Sella. Zimą czy latem, zawsze warto przyjechać do Gröden.

Dlaczego warto spędzić urlop w Gröden:

• Dla wędrowców, miłośników wspinaczki, rowerzystów, narciarzy, snowboardzistów
• Interesująca wyspa językowa
• Tradycyjne i nowoczesne snycerstwo